Πώς μπορώ να βοηθήσω ένα παιδί να οργανώσει το διάβασμά του;

 

Το καθημερινό διάβασμα του παιδιού απασχολεί πολλές οικογένειες. Τα μαθήματα έχουν δυσκολέψει, οι υποχρεώσεις όλων είναι περισσότερες, ο διαθέσιμος χρόνος λιγότερος και η μελέτη στα μαθήματα της επόμενης ημέρας καταντά μια αγωνιώδης προσπάθεια γονέα και παιδιού που πολλές φορές καταλήγει σε διαμάχες και διατάραξη των οικογενειακών σχέσεων. Όμως υπάρχουν λύσεις που μπορούμε να εφαρμόσουμε ανεξαρτήτως του μορφωτικού μας επιπέδου πριν απευθυνθούμε στους ειδικούς. Το παν είναι να διαμορφωθεί σταθερή ρουτίνα. Στην αρχή θα είναι δύσκολο, αν όμως είμαστε σταθεροί στα όρια που θα έχουμε βάλει, η δύναμη της συνήθειας θα κάνει την καθημερινή μελέτη όχι απλά ευκολότερη, αλλά και απολαυστική. Αυτό πρέπει να μεταδώσουμε στο παιδί, ότι «είναι ωραίο να διαβάζεις, γιατί είναι ωραίο να μαθαίνεις και να εξελίσσεσαι». Αν εμείς βλέπουμε την καθημερινή μελέτη του παιδιού μας ως καταναγκαστικό έργο, αν εμείς αγχωνόμαστε με αυτή, αυτή τη στάση μας τη μεταδίδουμε και στο παιδί.

Για να βοηθήσουμε ένα παιδί να οργανώσει τη μελέτη του μπορούμε να ακολουθήσουμε ένα πρόγραμμα παρέμβασης, το οποίο βασίζεται σε 8 βασικά βήματα. Στην αρχή η παρουσία μας στον χώρο όπου μελετάει το παιδί και η συμβολή μας στην οργάνωση της σχολικής τσάντας, του γραφείου και των υλικών (βιβλίων, τετραδίων, εργαλείων γραφής κλπ.) που θα χρησιμοποιεί, αλλά και του χρόνου που θα χρειάζεται να διαθέσει σε κάθε μάθημα για να ολοκληρώσει, θα είναι έντονη, σταδιακά όμως θα αποσυρόμαστε, για να καταφέρει να αυτονομηθεί πλήρως. Τα βήματα αυτά είναι τα παρακάτω:

 

ΒΗΜΑ 1ο_Δημιουργούμε ένα Οργανόγραμμα Μελέτης

_Πρόκειται για ένα καθημερινό ωρολόγιο πρόγραμμα. Σε αυτό σκιάζουμε με ένα συγκεκριμένο χρώμα τις ώρες που το παιδί βρίσκεται στο σχολείο. Με άλλο χρώμα σκιάζουμε το διάστημα που το παιδί βρίσκεται στις δραστηριότητές του. Δεν ξεχνάμε ότι χρειάζεται να υπολογιστεί χρόνος και για τις μετακινήσεις στην κάθε δραστηριότητα. Δεσμεύουμε χρόνο για ξεκούραση και προσωπική υγιεινή (μπάνιο, γεύματα κλπ.). Επίσης δεσμεύουμε χρόνο για παιχνίδι. Αυτός ο χρόνος του παιχνιδιού μπορεί να λειτουργήσει και ως ενισχυτής, γι’ αυτό το ιδανικό είναι να προγραμματιστεί αμέσως μετά τον χρόνο που θα έχουμε δεσμεύσει για τη μελέτη. Έτσι το παιδί θα ξέρει ότι μόλις τελειώσει, θα παίξει κι αυτό θα του δίνει κίνητρο να συνεχίσει.

_Οι ώρες που θα αφιερώνουμε στη μελέτη θα πρέπει να είναι συγκεκριμένες και σταθερές κάθε ημέρα, αν αυτό είναι εφικτό. Για παράδειγμα, μπορεί η μελέτη να ξεκινά αφού το παιδί επιστρέψει από το σχολείο, γευματίσει και χαλαρώσει λίγο, δηλαδή στις 2:15. Ανάλογα με την τάξη που φοιτά το παιδί, τον όγκο των καθηκόντων που αναθέτει ο κάθε δάσκαλος/-α, την ιδιοσυγκρασία και τους ρυθμούς του κάθε παιδιού θα πρέπει να οριστεί και ο χρόνος της μελέτης. Συνήθως απαιτούνται 1,5-2 ώρες στις μικρότερες τάξεις και 2-2,5 ώρες στις μεγαλύτερες. Η μελέτη πρέπει να έχει τελειώσει πριν από τις 6 το απόγευμα. Μετά τις 6 το παιδί είναι συνήθως κουρασμένο. Η προετοιμασία για τα προγραμματισμένα διαγωνίσματα μπορεί να γίνεται το Σαββατοκύριακο.

_Εξίσου σημαντικό είναι ότι απέναντι στον χρόνο που έχουμε ορίσει θα πρέπει να είμαστε τυπικοί. Ακόμη κι αν ολοκληρώσουμε πριν από τον ορισμένο χρόνο δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε τη μελέτη. Αντίθετα, μπορούμε να κάνουμε μια επανάληψη ή να αναθέσουμε στο παιδί ένα φύλλο εργασίας που θα έχουμε βρει, λόγου χάρη, στο διαδίκτυο ή σε κάποιο βοήθημα του εμπορίου, ώστε να δουλέψουμε ενισχυτικά, συμβαδίζοντας με την ύλη του σχολείου ή καλύπτοντας προηγούμενα κενά. Ασφαλώς, και στην αντίθετη περίπτωση, κατά την οποία το παιδί δεν έχει προλάβει να ολοκληρώσει τη μελέτη, δε θα πρέπει να παρατείνουμε τον χρόνο. Λέμε «Σήμερα δεν προλάβαμε. Αύριο θα είμαστε καλύτεροι».

_Δεν πρέπει, τέλος, να παραλείψουμε κάτι πολύ σημαντικό: το οργανόγραμμα θα πρέπει να διαμορφωθεί μαζί με το παιδί κατόπιν συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων που θα καταλήξουν σε αμοιβαία συμφωνία. 

ΒΗΜΑ 2ο_Επιλέγουμε και προετοιμάζουμε τον χώρο της μελέτης

_Ο χώρος της μελέτης είναι βασικό να μην έχει εξωτερικά οπτικά ή ακουστικά ερεθίσματα που θα διασπούν την προσοχή του παιδιού που μελετά. Ο χώρος της κουζίνας όπου η μητέρα ταυτόχρονα θα μαγειρεύει ή το σαλόνι όπου η τηλεόραση θα είναι ανοιχτή και θα πηγαινοέρχονται άνθρωποι ή ένα υπνοδωμάτιο όπου θα παίζει το μικρότερο αδελφάκι και θα υπάρχουν διάσπαρτα παιχνίδια δεν κρίνονται κατάλληλοι χώροι, εκτός κι αν ρυθμιστούν οι παραπάνω παράμετροι. Ο χώρος θα πρέπει να είναι ήσυχος, καθαρός και τακτοποιημένος, για να μπορέσει το παιδί να μελετήσει σωστά.

_Θα πρέπει να υπάρχει ένα γραφείο ή κάποιο τραπέζι που να εξυπηρετεί το ύψος του παιδιού. Στο γραφείο θα πρέπει να υπάρχουν μόνο τα απαραίτητα για τη μελέτη. Θεμιτό είναι να υπάρχουν συρτάρια ή κουτιά αρχειοθέτησης και να είναι όλα οργανωμένα.

_Ένας πίνακας από φελλό ή μαγνητικός στο σημείο όπου θα πραγματοποιείται η μελέτη είναι χρήσιμος. Σε αυτόν μπορούμε να έχουμε αναρτημένο το οργανόγραμμα, το πρόγραμμα του σχολείου, οπτικοποιημένους κανόνες για τη μελέτη ή οπτικοποιημένες τεχνικές διαχείρισης μιας κατάστασης που προκύπτει την ώρα της μελέτης, όπως είναι η διαχείριση του στρες, post-it με υπομνήσεις, όπως είναι τα προγραμματισμένα διαγωνίσματα, πίνακα επιβράβευσης και άλλα χρήσιμα.

_Ένα ρολόι (ή ένα χρονόμετρο) θα είναι πολύ ωφέλιμο για την οργάνωση του χρόνου του παιδιού, ακόμη κι εκείνου που δε γνωρίζει ακόμη να «διαβάζει» την ώρα, αφού μπορούμε σε αυτή την περίπτωση να σημειώσουμε πάνω στο ρολόι με ένα μαρκαδοράκι το σημείο που θα βρίσκονται οι δείκτες, όταν η μελέτη ολοκληρωθεί.

_Συστήνεται εργονομικό κάθισμα, που να συμβαδίζει με το ύψος του παιδιού, χωρίς ρόδες. Για το υπερκινητικό παιδί υπάρχουν έξυπνες τεχνικές, ώστε να παραμένει καθιστό και να διατηρεί ορθή στάση. Κάποιες από αυτές μπορείτε να τις δείτε σε αυτό το βίντεο, αλλά και εδώ. Το υπερκινητικό παιδί μπορεί να διαβάσει ακόμη και στο πάτωμα ή καθισμένο σε μαξιλαράκι για yoga, ακόμη και σε μπάλα pilates!

_Ο φωτισμός πρέπει να είναι κατάλληλος. Το φυσικό φως είναι η καλύτερη επιλογή, αν όμως αυτό δεν είναι εφικτό τότε προτείνουμε κεντρικό φωτισμό. Στην περίπτωση του επιτραπέζιου φωτισμού, το φωτιστικό για τον δεξιόχειρα μαθητή θα πρέπει να είναι τοποθετημένο αριστερά, ενώ για τον αριστερόχειρα δεξιά, ώστε να αποφεύγονται οι σκιάσεις.

_Ο χώρος δε χρειάζεται να είναι ο ίδιος κάθε μέρα. Μπορούμε να προετοιμάσουμε και δεύτερο χώρο μέσα στο σπίτι και να τον χρησιμοποιήσουμε εναλλακτικά, για να αποφορτίζεται το παιδί, όταν κρίνεται απαραίτητο.

 

ΒΗΜΑ 3ο_Αδειάζουμε τη σχολική τσάντα – Εντοπίζουμε και οργανώνουμε τις σχολικές υποχρεώσεις

_Είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε! Αδειάζουμε όλη την τσάντα πάνω στο γραφείο και συμβουλευόμαστε το φύλλο οργάνωσης σχολικών υποχρεώσεων, για να δούμε τι έχουμε για αύριο.

_Το Φύλλο Οργάνωσης Σχολικών Υποχρεώσεων επιτρέπει στο παιδί να σημειώνει με εύκολο και ευχάριστο τρόπο τις καθημερινές του υποχρεώσεις, ενώ βρίσκεται στο σχολείο, τη στιγμή που τις αναθέτει ο δάσκαλος/-α της τάξης. Το πρόβλημα πολλών παιδιών είναι ότι δε σημειώνουν τα μαθήματά τους. Η χρήση ατζέντας εξυπηρετεί μόνο την ανάγκη του πού να σημειώσω τις υποχρεώσεις μου για να μην τις χάνω, ενώ είναι και αρκετά χρονοβόρα διαδικασία για τα παιδιά με πιο αργούς ρυθμούς. Τα περισσότερα παιδιά δεν ξέρουν όχι μόνο πού να τις σημειώσουν, αλλά και πώς να τις σημειώσουν εύκολα και γρήγορα. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε το παιδί να συμπληρώνει το ειδικό φύλλο. Στην αρχή μπορούμε να ενημερώσουμε τον δάσκαλο, ώστε να βοηθήσει σε αυτό το παιδί. Σταδιακά το παιδί θα το συμπληρώνει μόνο του.

_Αφού βρούμε τις σχολικές υποχρεώσεις, αποφασίζουμε από κοινού με ποιο μάθημα θα ξεκινήσουμε και με ποιο θα συνεχίσουμε. Η επιλογή μπορεί να γίνει ανάλογα με την προτίμηση του παιδιού (αγαπημένο ή λιγότερο αγαπημένο μάθημα πρώτο), τον βαθμό δυσκολίας (πρώτα το εύκολο μάθημα για να «φεύγει» γρήγορα ή πρώτα το δύσκολο μάθημα) ή τον όγκο εργασίας (αρχίζουμε με το μάθημα που σήμερα έχουμε τα περισσότερα ή τα λιγότερα).

_Ορίζουμε ανάλογα του όγκου πόσα διαλείμματα θα κάνουμε από αυτά που έχουμε στη διάθεσή μας (1-3 ολιγόλεπτα διαλείμματα είναι αρκετά για δίωρη μελέτη). Επίσης συμφωνούμε πότε θα κάνουμε διάλειμμα (π.χ. ένα διάλειμμα μόλις τελειώσουμε την παραγωγή λόγου κι ακόμη ένα πριν ξεκινήσουμε την Ιστορία).

 

ΒΗΜΑ 4ο_Συγκεντρώνουμε τα απαραίτητα και ξεκινάμε τη μελέτη

_Τα βιβλία, τα τετράδια, οι φάκελοι αρχειοθέτησης, τα εργαλεία γραφής, γόμα, ξύστρα, χάρακες και γενικότερα ό,τι άλλο ξέρουμε ότι θα χρειαστούμε θα πρέπει να βρίσκονται στο σημείο εργασίας. Το μολύβι μας πρέπει να έχει ωραία ξυσμένη μύτη.

_Τοποθετούμε στο αριστερό μέρος της επιφάνειας του γραφείου και σε στοίβα τις υποχρεώσεις με τη σειρά που θα τις εκπληρώσουμε. Μπορούμε να τις βάλουμε μέσα σε διάφανο κουτί ή σε ανοιχτή επιτραπέζια συρταριέρα αρχειοθέτησης.

_Ανάμεσα στις υποχρεώσεις τοποθετούμε τις Κάρτες Διαλειμμάτων, όπως έχουμε αποφασίσει να γίνουν.

_Κάθε ολοκληρωμένη υποχρέωση τοποθετείται στο κουτί στα δεξιά, για να ελεγχθεί στο τέλος της μελέτης πριν μπει στην τσάντα.

 

ΒΗΜΑ 5ο_Παρεμβαίνουμε μόνο όταν χρειάζεται, παρέχοντας βοήθεια ή κάνοντας διορθώσεις

_Παραδεχόμαστε ότι κάποια καθήκοντα είναι πιο δύσκολα, αλλά ενθαρρύνουμε το παιδί σε αυτά που ξέρουμε ότι μπορεί να καταφέρει μόνο του. Λέμε «Εδώ ίσως χρειαστείς βοήθεια», αλλά και «Εδώ μπορείς και μόνος σου, το ξέρω ότι είσαι καλός σε αυτό!». Είναι πολύτιμη η αυτοπεποίθηση που χτίζει το παιδί, όταν τα καταφέρνει μόνο του!

_Διορθώνουμε την κακή στάση στο σώμα του. Το σώμα πρέπει να είναι τοποθετημένο σε ορθή γωνία στο κάθισμα. Οι αγκώνες και των δύο χεριών πρέπει να ακουμπούν στο τραπέζι. Τα πόδια πρέπει να ακουμπούν στο πάτωμα ή σε υποπόδιο και να μην κρέμονται.

_Διορθώνουμε την ακατάλληλη θέση στο τετράδιο γραφής και στο φύλλο εργασίας. Το τετράδιο πρέπει να βρίσκεται σε επικλινή θέση. Πρέπει να τοποθετείται όχι παράλληλα με το σώμα, αλλά παράλληλα με το χέρι που γράφει το παιδί. Έτσι για τον δεξιόχειρα μαθητή το τετράδιο ή το φυλλάδιο είναι ανάγκη να κλίνουν ελαφρώς αριστερά και για τον αριστερόχειρα δεξιά.

_Παρεμβαίνουμε με διάφορες τεχνικές (απομνημόνευσης, ορθογραφίας, ανάγνωσης, κατανόησης κειμένου κ.ά.), για να διευκολύνουμε το παιδί. Εκπαιδεύουμε το παιδί με στόχο την αυτόνομη χρήση αυτών των δοκιμασμένων τεχνικών στο μέλλον. 

  ΒΗΜΑ 6ο_Κάνουμε υποδείξεις, αν απαιτείται, και συμπληρώνουμε τη Φόρμα Ημερήσιας Καταγραφής Προόδου Της Σχολικής Μελέτης

_Κάνουμε επισημάνσεις για τον χρόνο, δείχνοντας το ρολόι. Δε θέλουμε να αγχώσουμε το παιδί. Αντίθετα θέλουμε να αποκτήσει σταδιακά αντίληψη του χρόνου.

_Υπενθυμίζουμε τους κανόνες που είναι αναρτημένοι και οπτικοποιημένοι, αλλά και τις οπτικοποιημένες τεχνικές διαχείρισης των δύσκολων καταστάσεων που προκύπτουν κατά τη μελέτη. Τέτοιοι κανόνες μπορεί να είναι: «Παραμένω καθιστός», «Δεν αφήνω εργασία στη μέση όσο απαιτητική κι αν είναι. Ζητάω βοήθεια», «Δε μουντζουρώνω και δε σκίζω τα βιβλία μου», «Γράφω με ωραία γράμματα», «Δεν ξεχνώ τους τόνους» κ.ά. Οι τεχνικές μπορεί να έχουν σχέση με την αναγνώριση και διαχείριση συναισθημάτων, με πρωταρχικό το στρες, π.χ. «Όταν έχω πολλά να μελετήσω, αγχώνομαι. Για να μην τα παρατήσω μπορώ να ζουλήξω το anti-stress μπαλάκι μου / να ζητήσω μια επιπλέον κάρτα διαλείμματος / να εστιάσω σε μία άσκηση από τη φωτοτυπία μου κάθε φορά, κρύβοντας τις υπόλοιπες ασκήσεις» κλπ.

_Επιτρέπουμε το μάσημα τσίχλας ή τα ζελεδάκια για καλύτερη συγκέντρωση. Πολλά παιδιά συγκεντρώνονται καλύτερα όταν ακούν λευκούς ήχους. Μπορούμε να το δοκιμάσουμε κι εμείς.

_Η Φόρμα Ημερήσιας Καταγραφής Προόδου πρέπει ανελλιπώς να συμπληρώνεται με προσεκτική παρατήρηση κατά τη διάρκεια της μελέτης και να ολοκληρώνεται στο τέλος, ώστε να γίνει ένας πολύτιμος οδηγός στο μέλλον. Θα πρέπει να περιέχει στοιχεία, όπως είναι η ώρα έναρξης και λήξης της μελέτης, τα διαλείμματα που έγιναν, οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, πόση ώρα χρειάστηκε σε κάθε μάθημα, πού δυσκολεύτηκε και πώς ξεπέρασε τις δυσκολίες, τι μαθησιακά κενά έχει, τι πρέπει να αλλάξει ή να δοκιμαστεί στην πορεία του προγράμματος κ.ο.κ.

 

ΒΗΜΑ 7ο_Ελέγχουμε αν έχουν όλα ολοκληρωθεί, διορθώνουμε τυχόν λάθη και βοηθάμε το παιδί με τη διαδικασία της προετοιμασίας της σχολικής του τσάντας

 

_Το παιδί χρησιμοποιεί το πρόγραμμα του σχολείου και σημειώνει με τικ στο Φύλλο Προετοιμασίας Της Σχολικής Μου Τσάντας καθετί που βάζει μέσα, ώστε να μην ξεχάσει τίποτα.

_Η χρωματική κωδικοποίηση του κάθε μαθήματος και οι κατάλληλες κασετίνες και θήκες το βοηθούν στην οργάνωση. Για παράδειγμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί το πράσινο χρώμα για τη Γλώσσα και πορτοκαλί για τα Μαθηματικά και έτσι να μπει ετικέτα ή σελιδοδείκτης αντίστοιχου χρώματος στο βιβλίο, να χρησιμοποιηθούν πράσινο και πορτοκαλί τετράδιο αντίστοιχα, ακόμη και ο φάκελος για τα φύλλα εργασίας μπορεί να είναι αντίστοιχου χρώματος. Οι κασετίνες με πολλές θήκες μπορεί να βοηθήσουν στην οργάνωση της γραφικής ύλης.

  

ΒΗΜΑ 8ο_Επιβραβεύουμε το παιδί

 

_Κολλάμε αυτοκόλλητα στον Πίνακα Επιβράβευσης Απόδοσης και Συμπεριφοράς. Μια χαμογελαστή φατσούλα για καλή απόδοση και συμπεριφορά, μια σοβαρή φατσούλα στην αντίθετη περίπτωση.

_Λέμε «Μπράβο, τα κατάφερες!» ή «Κατάφερες πάρα πολλά παρότι δεν τελείωσες. Δεν πειράζει, αύριο θα τα πας καλύτερα!».

 

Το πρόγραμμα παρέμβασης που περιγράφηκε παραπάνω μπορεί να επιφέρει θεαματικές αλλαγές στον τομέα της καθημερινής μελέτης. Απαιτείται μόνο η συστηματική εφαρμογή του για τρεις μόνο εβδομάδες καθημερινά και ο τρόπος που αντιμετωπίζουν γονείς και παιδιά τη μελέτη θα αλλάξει ριζικά. Ακόμη όμως κι αν δε συμβεί αυτό υπάρχει η δυνατότητα οι γονείς να απευθυνθούν σε εξειδικευμένα κέντρα μελέτης, ώστε να λάβουν την απαραίτητη καθοδήγηση και βοήθεια. 

 

*** Για τα σχετικά έντυπα που αναφέρονται στο άρθρο επικοινωνήστε μαζί μας, συμπληρώνοντας τα στοιχεία σας σε αυτό το link.

** Παρακολουθήστε το σύντομο βίντεο στο YouTube.